ویژگی مهم عسل آن است که این مادهٔ طبیعی به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمیشود. برای نگهداری بعضی مواد به دور از فساد هم از آن استفاده میشود مثلا شاهتوت را با آن مخلوط میکنند و هر چند روز یک بار آن را وارونه میکنند تا عسل به همه جای آن برسد و بدین طریق شاهتوت تا یک سال فاسد نمیشود.[۴] دیگر آنکه این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست میدهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. عسل از قدیم جهت طعمدهی یا تغییر مزهٔ داروها مورد استفاده بودهاست. قدمت استفاده از عسل در مصر حداقل به ۲۲۰۰ تا۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح میرسد. مصریان قدیم از عسل دست کم به صورت ۹۰۰ فراورده بهره میبردهاند. محصول سالانهٔ عسل در جهان حداقل ۳۰۰٫۰۰۰ تن است.
عسل طبیعی شاهواررنگ عسلهای مختلف، باتوجه به منابع اصلی شهد از سفید روشن تا سیاه متغیراست. بنابراین، آن چه به غلط بین عوام شایع شدهاست که عسل زنبوران مادر (یعنی جمعیت زنبور عسل با ملکه مسن) تیره و غلیظ است، اما عسل زنبوران جوان (یعنی بچه کندوها)، روشن و رقیق است، پایه علمی ندارد. به عنوان مثال:
- رنگ عسل اقاقیا، سفید روشن مانند آب است
- رنگ عسل افرا، لیمویی رنگ
- رنگ عسل اسپرس، زرد طلایی
- رنگ عسل انواع میوهها، زرد متمایل به قهوهای
- رنگ عسل شبدر سرخ، زرد تمایل به قرمز
- رنگ عسل زیرفون، زرد متمایل به سبز
- رنگ عسل گل قاصد، زرد تیره
- رنگ عسل نارون، قهوهای
- رنگ عسل صنوبرو زبان گنجشک، سبز تیره تا سیاه
نوع عسل: | رنگ: |
---|---|
اقاقیا | سفید |
بهارنارنج | زرد طلایی |
جنگلهای مازندران | زرد مایل به سبز |
آویشن | عقیقی قرمز |
جنگلهای کاج اروپا | قهوهای |
عَسَل که آن را به فارسی اَنگَبین یا انگُبین یا اَنگُوین گویند مایعی شیرین و گرانرو است که زنبورعسل از شهد گلها تولید میکند.
عسل به طور کلی یک ترکیب محلول در آب بسیار غلیظ قندی است. مهمترین قندهای عسل فروکتوز، گلوکز و ساکاروز است. در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری حرارت و انرژی دارد. عسل به لحاظ داشتن برخی مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا بالاترین مرتبه را در میان غذاها دارد، از این دسته مواد میتوان به آمیلاز، کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، مس، فسفر، منیزیم و گوگرد است عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم و رایحههای معطر است.
بسیاری از پژوهشگران تأکید دارند که عسل حاوی عوامل قوی ضدمیکروب و نیز حاوی هورمونهای نباتی و هورمونهایی از مشتقات استروژن است.[نیازمند منبع] مصرف عسل برای کودکان زیر دو سال به دلیل ایجاد ، خطرناک است.
با رشد روز افزون و مدرنیزه شدن صنعت کشاورزی در جهان و استفاده از سموم شیمیایی جهت مبارزه با آفات و گسترش روش تک زراعی جمعیت بسیاری از حشرات گرده افشان کاهش یافته است. تعداد زیادی از گیاهان گلدار جهت تولید بذر و میوه (ابقای نسل) نیاز به این حشرات مفید دارند. زندگی ما و بسیاری از جانداران نیز طبعاً وابستگی به فعالیت آنها دارد. زنبورهای عسل، مهمترین حشرات گرده افشان برای تولید تجاری میوه اند، و از آنها در هر زمان و هر مکان می توان بهره گرفت. بنابراین باغداران در هنگام بازشدن گلهای درختان می توانند روی این حشرات مفید حساب باز کنند و در نتیجه کیفیت و کمیت محصول خود را تضمین نمایند.
· بسیاری از غذاهای اصلی، میوه جات، سبزیجات و بعضی علوفه دامها به طور مستقیم یا غیر مستقیم به مقیاس وسیع برای گرده افشانی وابسته به زنبور عسل هستند.
· بسیاری از گیاهان مرتعی برای تولید بذر و بقای خود نیاز به گرده افشانی حشراتی مانند زنبور عسل دارند، بنابراین این حشرات در حفظ منابع طبیعی نیز بسیار مفیدند.
گرده افشانی (Pollinatian)، انتقال مکانیکی دانه گرده از پرچم (قسمت نرینگی) به روی کلاله ( قسمت مادگی گل) می باشد. بعد از تندیدن دانه گرده و پیوستن هسته گرده به تخمک عمل لقاح انجام می گیرد و دانه بوجود می آید.
گرده افشانی به دو صورت است : گرده افشانی مستقیم که از قرار گرفتن گرده یک گل بر روی کلاله همان گل یا گل های دیگر از همان گیاه یا گیاهان هم نوع انتقال یابد. اما گرده افشانی غیر مستقیم از قرار گرفتن دانه گرده در بین گیاهان با خواص ژنتیکی مختلف (واریته مختلف) بدست می آید.
گرده افشانی غیر مستقیم در بقاء گیاهان در دوره های مختلف جغرافیایی دارای اهمیت زیادی بوده است و تحقیقات داروین ثابت کرده است که گرده افشانی در بقاء و تنوع گونه ها، اهمیت زیادی دارد.
گیاهان خود نابارور وقتی با گرده های خود آن گل گرده افشانی می شوند، تولید تجاری خوبی ندارند، مانند سیب. گیاهانی که گل های نر و ماده در روی یک گیاه قرار دارند ولی جدا از هم هستند مانند خیار و ذرت، و گیاهان دو پایه که گلهای نر و ماده در آنها در روی دو گیاه (دو درخت) قرار دارند مانند بید، کیوی، خرما، و گیاهان دگر بارور، همگی به عوامل گرده افشان نظیر زنبور عسل جهت تشکیل بذر و دانه و میوه نیازمنداند.
هر زنبور در هنگام پرواز بر 50 تا 100 گل می نشیند و در نتیجه در زمان جمع آوری گرده و شهد، گرده گلهای مختلف بر موها و بدن زنبور چسبیده و در زمان ملاقات با گلهای دیگر، عمل انتقال و گرده افشانی انجام می شود.
بعضی از گیاهان دارای گرده های سنگین و چسبنده می باشند که باد قادر به انتقال آنها نمی باشد و تنها حشرات گرده افشانی قادر به انتقال آن هستند.
گرده افشانی زنبور عسل در بالابردن کمیت و کیفیت میوه و بذر محصولاتی مانند سیب، گیلاس، آلبالو، گلابی، شلیل، آلو، بادام، مرکبات، توت فرنگی، یونجه، شبدر، اسپرس، خیار، پنبه، هندوانه، لوبیا، سویا و ... مؤثر است.
برای گرده افشانی یک هکتار باغ سیب نیاز به حداقل 2 تا 3 کلنی پر جمعیت می باشد و برای یک هکتار باغ گلابی نیاز به حداقل 4 تا 6 کلنی می باشد.
قندها 95 تا 99 درصد ماده خشک عسل طبیعی را تشکیل میدهند. بخش اعظم این قندها فروکتوز و گلوکز بوده که آن هم 95-85 درصد کل قندها میباشد. به طور کلی فروکتوز فراوانتر از گلوکز است. قندهای ساده مخصوصاً فورکتوز بعلت درصد بالا مهمترین خصوصیت فیزیکی و تغذیهای عسل را فراهم مینماید. مقدار اندکی از انواع سایر قندها مثل دی ساکاریدها (ساکارز، مالتوز و ایزومالتوز ) و تعدای از تری ساکاریدها و الگوساکارید در عسل وجود دارند. اگر چه وجود این قندها از لحاظ مقدار دارای اهمیت زیادی نیست، اما وجود آنها میتواند اطلاعاتی در خصوص تقلبی یا اصلی بودن منشاء گیاهی آن بین نماید.
نوع عسل بر اساس منبع جمع آوريشهد گلو نوع گياهي کهزنبور عسلاز آنشهدجمع آوري مي کند :
معمولاًزنبورهايعسل، شهدرا ازچندين گياه جمع آوري مي نمايند، ولي در بعضي مناطق کوهستاني ممکن است يکگياه به صورت غالب در منطقه وجود داشته باشد که مورد استفاده زنبورعسل واقع شده، در اين صورت مي توان عسل طبيعي بدست آمده را به نام گياه فوق ناميد مانند:
عسل آويشن،عسل گون، کنار (سدر). گاهي نيز ممکن است محل استقرار کلني هايزنبورعسلدر نزديک مناطق وسيع کشاورزي که يک محصول در آن کاشت مي شود قرار گيرد، در اينصورت عسل طبيعي بدست آمده را مي توان به نام آن محصول نامگذاري نمود، مانندعسلمرکبات، شبدر، اسپرس. در بعضي از مناطق نيز گياه خاصي غالب نمي باشد وعسل طبيعيبه دست آمده مي تواند حاوي چندينشهد گلباشد که اصطلاحاً عسلچند گلي يا عسلمخلوط مي گويند و گاهي نيز زنبوردار،عسل طبيعيمناطق مختلف را با تکنيک هاي خاص با هم ترکيب مي کند که آنراعسل 40گياه مي نامند
برای جلوگیری از شکرک زدن عسل مطالعات زیادی انجام شده و معمول ترین و عملی ترین راه جلوگیری از آن به تأخیر انداختن آن در کارخانه پاستوریزه کردن و بسته بندی عسل می باشد که عسل را حرارت داده و ذرات متبلور آن را ذوب می نمایند. برای این کار عسل را تا 77 درجه سانتی گراد حرارت داده و به وسیله ی صافی های مخصوص ناخالصی های آن مثل دانه گرده که ممکن است مرکز شروع تبلور باشد، را خارج می نمایند. بعد عسل را در این حرارت به مدت 5 دقیقه نگه داشته و سپس یک دفعه آن را خنک و درجه حرارت آن را به 57 درجه سانتی گراد می رسانند که قابل بسته بندی است و از شکرک زدن عسل برای چندین ماه تا چند سال جلوگیری کرده و عمر انبارداری آن را افزایش می دهد.
اوستین Austin در سال 1953 ثابت کرد که اگر عسل مایع برای مدت 5 هفته در صفر درجه سانتی گراد نگهداری و سپس در درجه حرارت انبار، فروشگاه و یا منزل قرار گیرد تمایل آن به شکرک زدن کم شده و گاهی تا بیش از دو سال به حالت مایع باقی می ماند. او توصیه کرده است که عسل را پس از استخراج برای مدت 5 دقیقه در حرارت 77 درجه سانتی گراد نگهداشته و سپس صاف کرده و به سرعت به درجه حرارت اتاق رسانده و بسته بندی کنند. سپس آن را برای مدت 5 هفته در صفر درجه سانتی گراد نگهداری کرده و پس از آن به بازار فروش یا مصرف کننده عرضه نمود.
عسل وطول عمر: عسل عمر را طولاني وبه تقويت اعضاء بدن مي پردازد خستگي را برطرف ودر افزايش نيروي جواني و قدرت بدني نقش به سزايي دارد .عسل دوران جواني را طولاني وغذاي مهم ضد پيري است وبراي حفظ سلامتي موثر است .
عسل و حافظه:نتايج آزمايشات و تحقيقات دانشمندان كه بلحاظ ويتامين (د)موجود درعسل اعمال كلسيم وفسفر در بدن تنظيم ميشود وسبب تقويت حافظه ميگردد وهمچنين صمغ موجود در عسل نميگذارد جدار عروق سفت شود وآن را نرم نگه ميدارد ودر نتيجه مواد غذايي بهتر به مغز و اعصاب ميرسد ومطالب بهتر در حافظه ميماند وكمتر دچار فراموشي مي شويم.
عسل وخون :عسل ضد كم خوني است وباعث افزايش هموگلوبين خون مي شودوجود ويتامين( ب )در عسل در رشد ونمو كودكان بسيار مؤثر است و از جمله خصوصيات عسل اينكه ميزان قند خون را به حالت تعادل در مي آورد.
عسل و دستگاه گوارش:عسل براي دستگاه گوارش و فعاليت جهاز هاضمه بسيار مؤثر است و به علت داشتن آهن ومنگنز به هضم غذا كمك كرده ترشح شيره معده را به حالت طبيعي بر مي گرداندبراي رفع ترشي معده توصيه شده بعد از غذا يك قاشق غذاخوري عسل را با آب ولرم مخلوط نموده ،جرعه جرعه ميل نمايند. عسل همچنين براي درمان زخم معده اثني عشر ورم معده و روده مفيد است دارا بودن اسيد فوليك دردهاي روده را به خوبي تسكين ميدهد وبه جهت وجود اسانسهاي فرار (عطر گياهان مختلف )نارسائيهاي ناگوار روده را برطرف ميكند .داشتن خواص ضد ميكروبي ،مقوي معده وروده بوده و موجب تسهيل عمل دفع و لينيت مزاج ميشود.بهترين اوقات براي مصرف عسل براي اين گونه بيماران گوارشي صبح ناشتا و2ساعت قبل از نهار و3ساعت بعد ازشام به روشي كه ذكر آن شد انجام شود.
عسل واعصاب: مصرف روزانه عسل به طبيعي بودن خواب كمك ميكند وسر درد را كاهش ميدهد حالت ناتواني عصبي را بر افرادي كه تعادل عصبي ندارند كاهش ميدهد ودليل علمي آن وجود ويتامين (د) درعسل تنظيم اعمال بين كلسيم وفسفر دربدن ميباشد
عسل علاوه بر اينكه يك غذاي كامل است يك اكسير پر انرژي نيز ميباشد به طوريكه گلوسيدهاي موجود در عسل پس از مصرف در زمان كوتاهي انرژي و نيرو توليد می كند و تحمل بافتي و قدرت ترميم بدن را افزايش ميدهد به همين علت ورزشكاران قبل از تمرين هاي ورزشي خود عسل مصرف ميكنند تا زملن فعاليت خود را افزايش دهند.
عسل و بيماري قلبي: به علت تركيبات موجود درعسل تاثير بسيار مهمي روي عضلات قلبي وتحريك وتقويت آن داشته ،باعث گشاد شدن رگها ،تنظيم فشار خون،متعادل شدن ضربان قلب گرديده واز سكته قلبي جلوگيري ميكند به واسطه وجود آنزيمها درعسل چربيهاي اطراف قلب راآب ميكند بنابراين توصيه ميشود افراد ميانسال به بالا هر روز يك قاشق غذاخوري عسل را با نصف ليوان آب ولرم مخلوط كرده و بنوشند
عسل وكليه:بهترين پادزهر سموم مختلف بدن وهمچنين ضد عفوني كننده مجاري ادرار اگر با آب مقطر مصرف شود باعث رفع تشنگي ،زياد شدن ادرار و خردشدن سنگهاي كليه ومثانه ميگردد.
عسل و مفاصل:عسل دردرمان نارحتيهاي مفصلي تاثير به سزايي دارد مصرف روزانه 3بار يك قاشق غذاخوري سركه سيب وبه همين مقدار عسل در يك ليوان آب براي درمان آرتروز ،دردمفصل وسخت شدن مفاصل بسيار مفيد است دردها را تسكين ،نرم وپر تحرك مي كند.
عسل وبيماريهاي تنفسي :عسل در درمان ناراحتيهاي ريوي ،عفونتهاي ناحيه حلق،سرفه ،گرفتگي صدا وسينه بكار ميرود خاصيت درماني آن بلحاظ ضد باكتريايي بودن آن وخاصيت ضد التهابي ميباشد همچنين در تقويت شش ها و وپيشگري از عفونتهاي سلي بسيار مفيد است.
مصرف عسل از پيري زود رس جلوگيري ميكند وبراي ترميم زخمها و سوختگيها ،بيماريهاي دهان ودندان ،پوست ومو ،بيماريهاي كبدي ومقاومت بدن وناراحتيهاي جنسي به تنهايي ويا مخلوط با داروهاي گياهي مورد استفاده قرار ميگيرد.
نوع عسل بر اساس منبع جمع آوريشهد گلو نوع گياهي کهزنبور عسلاز آنشهدجمع آوري مي کند :
معمولاًزنبورهايعسل، شهدرا ازچندين گياه جمع آوري مي نمايند، ولي در بعضي مناطق کوهستاني ممکن است يکگياه به صورت غالب در منطقه وجود داشته باشد که مورد استفاده زنبورعسل واقع شده، در اين صورت مي توان عسل طبيعي بدست آمده را به نام گياه فوق ناميد مانند:
عسل آويشن،عسل گون، کنار (سدر). گاهي نيز ممکن است محل استقرار کلني هايزنبورعسلدر نزديک مناطق وسيع کشاورزي که يک محصول در آن کاشت مي شود قرار گيرد، در اينصورت عسل طبيعي بدست آمده را مي توان به نام آن محصول نامگذاري نمود، مانندعسلمرکبات، شبدر، اسپرس. در بعضي از مناطق نيز گياه خاصي غالب نمي باشد وعسل طبيعيبه دست آمده مي تواند حاوي چندينشهد گلباشد که اصطلاحاً عسلچند گلي يا عسلمخلوط مي گويند و گاهي نيز زنبوردار،عسل طبيعيمناطق مختلف را با تکنيک هاي خاص با هم ترکيب مي کند که آنراعسل 40گياه مي نامند
عسل از قرن ها پيش هم به عنوان غذا و هم به عنوان دارو مورد استفاده بشر قرار مي گرفته سابقه استفاده عسل به 700 سال قبل از ميلاد مسيح مي رسد . براي قرن ها عسل به عنوان يک ماده غذايي مقدس و نادر شناخته مي شده است . امروزه نيز عسل هنوز ارزش غذايي و دارويي خود را حفظ کرده است .
ارسطو فيلسوف بزرگ يوناني در کتابش موسوم به(افتاب باستاني پرورش زنبور عسل)عقيده داردعسل داراي خواص ويزه اي است که اثر استثنايي روي تن ادمي دارد وهمچنين دموکريت فيلسوف مشهور يوناني که بيش از صد سال عمر کرد با غذا عسل مي خورد. وقتي از او سوال شد چگونه مي توان سلامتي را حفظ کرد در پاسخ گفت:عسل بخوريد وبدن را با روغن ماساژ دهيد.
جالينوس حکيم معتقد بود که عسل در درمان بعضي از بيماري ها اعجاز مي کند او براي درمان مسموميت ها امراض معده. سرطان. جوف دهان از عسل استفاده مي نمود.
فيثاغورس و پيروان او که گياهخوار بودند عسل را جز طعام روزانه خود قرار داده بودند. بقراط 107 سال عمر کرد.او 2500سال پيش مي زيست و پيوسته عسل ميخورد ودر درمان اکثر بيماري ها مخصوصا زخم ها عسل تجويز مي نمود.
ابو علي سينا دانشمند بزرگ ايراني وبزرگ ترين شخصيت پزشکي ان زمان در کتاب قانون پزشکي خود دهها نسخه بر پايه موم وعسل به کار برده است وخواص شفا بخش عسل رادر درمان انواع بيماريها ياد اور شده است. او مي نويسد عسل در هنگام زياد شدن بلغم اندرون را تقويت. نيرو را زياد. اشتها را باز ميکند. به عقيده وي عسل غذايي است که بدن را سالم وتقويت مي کند.حافظه را نيرو مي بخشد وگذشته را در خاطر زنده مي کند .انديشه را پاک وزبان را مي گشايد.
عسل طبیعی شاهوار
عسل های طبیعی و خالص با توجه به گیاهی که از آن به دست آمده اند، دارای رنگ و خواص منحصربفردی هستند.
خواص برخی از عسل های طبیعی و خالص که اغلب آنها از کتاب عسل درمانی برداشت شده است، به صورت زیر می باشد.
نام گیاه |
رنگ عسل |
کاربرد آنها |
قنقال |
زرد کمرنگ |
ضد سرفه های خلط آور، نرم کننده سینه ، کنترل اسپاسم |
کنار |
قرمز |
تقویت قوای جنسی و جسمی،تقویت موی سر، اعصاب، دارای پروتئین هیدرولیزی و ضد کم خونی و کمر درد |
آویشن |
قرمز |
ضد(سرفه،زخم معده، خستگی، ضعف و بی حالی) |
اکلیل کوهی |
کهربائی روشن یا سفید |
ضد(افسردگی،نارسایی کبد، خستگی ،ورم معده،سنگ صفرا، شکم،ضعف وبی حالی) |
شبدر |
بیرنگ و روشن |
مناسب برای تلاش های فیزیکی شدید و طولانی |
اسطو خودوس |
زرین |
ضد( سردرد،میگرن،بیخوابی، ناراحتی های مجاری تنفسی ،انگل های روده ای و تب) |
بلوط |
تیره |
جلوگیری(واریس،ضعف و بیحالی،کم خونی ،ناراحتیهای گردش خون) |
مریم گلی |
کهربائی روشن یا تیره زرین |
جلوگیری(افسردگی،فشار خون ، کم خونی،ضعف و بیحالی) |
زیرفون |
سبز متمایل به زرد کمرنگ |
ضد(بی خوابی و مشکل اعصاب،سرماخوردگی) شیرین کردن جوشانده ها ،آرام بخش قلب |
اقاقیا |
آبگون زلال |
ورمهای لوله گوارشی،شیرین کردن شیر کودک ،ضد دیابت |
گندم سیاه |
زرد تیره یا قهوه ای تیره |
بارداری،شیردادن،کمبود مواد معدنی و بیماریهای عروقی |
تمشک |
وحشی-زلال کشت شده-سفید رنگ |
برونشیب،گلودرد،ورم گلو،حلق و حنجره |
آفتابگردان |
زرد طلایی |
وجود مقدار بیش از حد کلسترول |
اوکالیپتوس |
تیره |
مناسب برای انگلهای روده،سیاه سرفه،عفونت های معده، برونشیب(عسل کمیاب) |
گون |
زرد |
التهاب مثانه،ورم پروستات ،رماتیسم،سنگ های ادراری |
گون گزانگبین |
زرد |
ضـد پوکــی استخوان، ضـد پادرد ضد تهوع، ضد کمر درد و دردهای مفصلی، تقویت کـــــننده دستگاه گـــــوارشــــی و اعصـــــاب |
مرکبات |
زرد شفاف |
حالت عصبی،بی خوابی ،میگرن،طپش قلب |
|
|
|